Ο σακχαρώδης διαβήτης, εκτός από τα οργανικά συμπτώματα, μπορεί να έχει και σημαντικές επιπτώσεις στη συναισθηματική ζωή των ασθενών. Ειδικότερα, έρευνες έχουν δείξει ότι το 30% των ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη μπορεί να παρουσιάσει καταθλιπτικά συμπτώματα και το 44% κάποιο είδος αγχώδους διαταραχής, με μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης στις γυναίκες.

Ο φόβος της υπογλυκαιμίας φέρνει πανικό

«Ενα από τα πιο συνηθισμένα αίτια ανησυχίας των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη είναι ο φόβος για υπογλυκαιμία, καθώς αυτή συνοδεύεται από έντονη ζαλάδα, εφίδρωση, τρέμουλο, αίσθημα αδυναμίας κ.λπ., συμπτώματα τα οποία μπορεί να οφείλονται σε πραγματική υπογλυκαιμία ή σε ταχύτατη πτώση των τιμών γλυκόζης του αίματος», επισημαίνει η κ. Μαντώ Αγουρίδου, κλινική ψυχολόγος, επιστημονικός συνεργάτις στο Πανεπιστημιακό Γ.Ν. Αττικόν.
«Υπάρχει, όμως, περίπτωση τα συμπτώματα που ερμηνεύει ο ασθενής ως υπογλυκαιμία να μην είναι πραγματική υπογλυκαιμία και να είναι αποτέλεσμα μίας κρίσης πανικού που βιώνει ο ασθενής».
Η κρίση πανικού αποτελεί μία αιφνίδια κρίση έντονου άγχους, δυσφορίας, φόβου και ενίοτε ψυχικού τρόμου, η οποία κορυφώνεται σε δέκα λεπτά το πολύ. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ψυχολογικά (αίσθημα αποπροσωποποίησης, φόβος θανάτου, αποπροσανατολισμός κ.λπ.) και σωματικά (αίσθημα έντονων παλμών, ταχυκαρδία, εφίδρωση, δυσχέρεια στην αναπνοή, αστάθεια κ.λπ.).

Ο ασθενής νομίζει εσφαλμένα ότι πρέπει να πάρει επειγόντως ζάχαρη

Σύμφωνα με την κ. Αγουρίδου, «εάν ο ασθενής που παθαίνει κρίση πανικού προσφύγει στην πρόσληψη ζάχαρης προκειμένου να αντιμετωπίσει τα συμπτώματα δυσφορίας που αισθάνεται, νομίζοντας ότι παθαίνει υπογλυκαιμία, θα απορρυθμιστεί ακόμη περισσότερο. Θα δημιουργηθεί, λοιπόν, ένας φαύλος κύκλος μεταξύ αδυναμίας γλυκαιμικού ελέγχου και συναισθηματικής φόρτισης, ο οποίος μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω βιολογική και συναισθηματική απορρύθμιση».

Για αυτόν τον λόγο, η ποιότητα ζωής και η λειτουργικότητα των ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη θεωρούνται προτεραιότητα στον σχεδιασμό της θεραπείας, σχεδόν αντίστοιχα με τη γλυκαιμική ρύθμιση.
Το χρόνιο άγχος φέρνει κρίσεις πανικού, αλλά και φλεγμονή

Τα πράγματα δυσκολεύουν, μάλιστα, εάν ο διαβητικός ασθενής έχει χρόνιο άγχος που δεν καταφέρνει να ελέγξει. Οπως παρατηρεί η κ. Αγουρίδου, «…ως απάντηση σε ένα οποιοδήποτε στρεσογόνο ερέθισμα ενεργοποιείται στον οργανισμό ο άξονας υποθάλαμος-υπόφυση-επινεφρίδια, ο οποίος οδηγεί στην αύξηση των επιπέδων κορτιζόλης του αίματος και στην ενεργοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, όταν το στρεσογόνο ερέθισμα σταματήσει, ενεργοποιούνται μηχανισμοί ρύθμισης και τα επίπεδα κορτιζόλης επανέρχονται στα κανονικά επίπεδα.

Όμως, το χρόνιο στρες δημιουργεί επιπλοκές στους μηχανισμούς αυτορρύθμισης, με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα και να δημιουργείται χρόνια φλεγμονή στον οργανισμό».

Τα αίτια των διαταραχών άγχους και των κρίσεων πανικού στους διαβητικούς

Οι αγχώδεις διαταραχές σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη μπορεί να οφείλονται σε:

• Αβεβαιότητα ως προς τη μακροπρόθεσμη γλυκαιμική ρύθμιση και ανησυχία ότι δεν θα καταφέρουν να προσαρμόσουν τη ζωή τους στα νέα δεδομένα αυτοφροντίδας και ελέγχου.
• Φόβο για υπογλυκαιμία και την επιτυχή και έγκαιρη αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της.
• Αναγκαιότητα τακτικών προγραμματισμένων αιματολογικών ελέγχων και μετρήσεων γλυκόζης, οι οποίες μπορεί να προκαλούν δυσφορία στους ασθενείς και να τους «υπενθυμίζουν» ότι η υγεία τους κινδυνεύει.
• Φόβο και θυμό, λόγω του πιθανού στιγματισμού.
• Αίσθημα ενοχής και αναξιότητας, γιατί κάποιοι ασθενείς νιώθουν ότι φταίνε που έχουν σακχαρώδη διαβήτη και τον βιώνουν σαν μία μορφή τιμωρίας.
• Αυξομειώσεις βάρους και άλλες επιπλοκές που μπορεί ο σακχαρώδης διαβήτης να έχει στην υγεία τους (π.χ. καρδιαγγειακά προβλήματα, αμφιβληστροειδοπάθεια) και ψυχική εξουθένωση.
Γενικά, οι αγχώδεις διαταραχές μπορεί να αφορούν:
• Τα συναισθήματα (ανησυχία, ευερεθιστότητα).
• Τη σκέψη (απειλή για την υγεία).
• Τις σωματικές λειτουργίες (ταχυκαρδία, δύσπνοια, πόνος στο στήθος).
• Τη συμπεριφορά (αποφυγή δραστηριοτήτων που παλαιότερα το άτομο έκανε, αμφισβήτηση των εργαστηριακών αποτελεσμάτων κ.λπ.).

Πώς αντιμετωπίζεται το άγχος που απορρυθμίζει το σάκχαρο

«Στόχος είναι μια έμπιστη-ανοιχτή θεραπευτική σχέση, όπου ο θεράπων ιατρός και ο ασθενής θα μπορούν να μιλούν ελεύθερα και να είναι σύμμαχοι στη θεραπεία», παρατηρεί η κ. Αγουρίδου. «Θα ήταν χρήσιμο να χορηγούνται ερωτηματολόγια που αφορούν το συναίσθημα και τη λειτουργικότητα των ασθενών από την πρώτη κιόλας επίσκεψη και ο θεράπων ιατρός να προσπαθεί να μειώσει τις πρακτικές και συναισθηματικές πιέσεις που μπορεί να δημιουργούν στον ασθενή ο σακχαρώδης διαβήτης και ο στιγματισμός του, παραπέμποντας σε ειδικό Ψυχικής Υγείας όποτε χρειάζεται».

Η επιτυχής αντιμετώπιση των συναισθηματικών διαταραχών στον σακχαρώδη διαβήτη έχει ως αποτέλεσμα:

• Την καλύτερη συμμόρφωση των ασθενών στη φαρμακευτική αγωγή και στις οδηγίες του ιατρού.
• Αίσθημα ελέγχου και αυτοπεποίθησης.
• Καλύτερη γλυκαιμική ρύθμιση του ατόμου με διαβήτη.
Ο ασθενής έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να διαχειριστεί επιτυχώς τον σακχαρώδη διαβήτη του, αν νιώσει ότι η ασθένεια προσαρμόζεται στη ζωή του και όχι η ζωή του στην ασθένεια.