- Η Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της χριστιανοσύνης. Σε κάθε δύσκολη στιγμή της ζωής μας η Παναγιά είναι η “πηγή” της ελπίδας μας και της εκπλήρωσης των προσδοκιών μας. H εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι ημέρα χαρμολύπης για τον χριστιανισμό. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι έχει περάσει στη λαογραφία μας ως θρησκευτικό πανηγύρι και όχι ως πένθος, γιατί αναφερόμαστε όχι απλά στον θάνατο, αλλά στην κοίμηση και στην μετάσταση της Παναγίας.
Στις 15 Αυγούστου χιλιάδες πιστών με την ψυχή γεμάτη ελπίδα και κατάνυξη, προστρέχουν στα αμέτρητα προσκυνήματα, όπου λιτανεύονται οι θαυματουργές εικόνες της Παναγίας για να μαρτυρήσουν τη πίστη τους στο πρόσωπό της.
Η Παναγία, το ιερότερο από τα πρόσωπα της Ορθοδοξίας, δοξάζεται σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Η λατρεία που έχουν οι πιστοί στη «μητέρα» του Θεού και των ανθρώπων αποδεικνύεται από τα πολλά ονόματα: Μεγαλόχαρη, Εκατονταπυλιανή, Φανερωμένη, Κοσμοσωτήρα, Χοζοβιώτισσα, Εικοσιφοίνισσα, Βρεφοκρατούσα, Ελεούσα, Θαλασσινή, Γιάτρισσα, Μυρτιδιώτισσα και πολλά ακόμη.
Και μπορεί το επίκεντρο των εκδηλώσεων να είναι η Παναγία της Τήνου και η Παναγία Σουμελά, όμως, σε κάθε γωνιά της χώρας υπάρχει και μια ξεχωριστή Παναγιά. Ιδού ένα μικρό οδοιπορικό στην Αιτ/νία από το agriniosite.gr.
Παναγία Βλοχαιτίσσης
Το Θαύμα
Εκεί ψηλά στο όρος που βρίσκεται η αρχαία ακρόπολη των Θεστιαίων στην περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας, λίγα χιλιόμετρα μόλις από το Αγρίνιο βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγιάς της Βλοχαιτίσσης με την θαυματουργή εικόνα της.
Η εικόνα παρουσιάζει την Παναγία ένθρονη και να βαστάζει στην αγκάλη της τον Χριστό πλαισιωμένη από τέσσερις προφήτες και δύο αγγέλους που της τοποθετούν πολύτιμο στέμμα στην κεφαλή της.
Σε αυτήν την εικόνα της Παναγίας αντικρίζουμε κάτι πολύ σπάνιο, την Παναγία να χαμογελά..!!
Πολυάριθμα τα θαύματα που έχει κάνει σε ασθενείς, σε πονεμένους μα και σε κάθε έναν που τρέχει με ικεσίες στην εικόνα της μπροστά και την παρακαλεί να μεσιτεύσει στον Κύριο και Θεό μας.
Γυναίκες που δεν μπορούσαν να κάνουν παιδιά τελικά με τις μεσιτείες της τα καταφέρανε, άρρωστοι ακόμη και με ασθένειες ανίατες κάνανε τους γιατρούς να υποκλίνονται στον θαυμαστό τρόπο της επέμβασής Της.
Εικόνα γεμάτη χάρι, ευλογία. Πηγή ιαμάτων ανεξάντλητη.
To έτος 1893 μετά από ημέρες και εβδομάδες ανομβρίας που έπληττε την περιοχή της Αιτωλίας, κάτοικοι και Ιερείς της περιοχής της κωμοπόλεως του Καινούριου αφού έχουν πάρει την απόφαση εδώ και μέρες πολλές και εφόσον όλοι τους έχουν νηστέψει και εξομολογηθεί στρεφόμενοι στην πολυαγαπημένη τους Μάνα και προστάτιδα την Παναγιά την Βλοχαίτισσα όπως είναι γνωστή (ή αλλιώς ως Παναγία η Ωραιοτάτη) ανεβαίνουν στο μοναστήρι της.
Κάνουν Θεία Λειτουργία και Κοινωνούν των Αχράντων Μυστηρίων όλοι, μα όλοι οι παρευρισκόμενοι.
Παίρνουν στους ώμους τους την εικόνα της Παναγιάς και κατεβαίνουν πεζοί στην κωμόπολη του Καινούριου.
Εκεί στην πλατεία ξεκινούν υπαίθρια παράκληση και με δάκρυα στα μάτια ζητούν την μεσιτεία της ώστε να λυθεί η ανομβρία που τόσο πολύ τους ταλαιπωρούσε τόσο καιρό που οι καλλιέργειες τους είχαν πληχθεί και τα πηγάδια τους στέρευαν.
Ω του παραδόξου θαύματος ένα σύννεφο ξάφνου εμφανίζετε ως σκέπη της Μονής εκεί ψηλά και ξεκινά η βροχή.
Μια βροχή σωτήρια αφού τόσο την επιζητούσαν και λαχταρούσαν οι κάτοικοι. Το πιο παράδοξο; Πως το σύννεφο και η βροχή σκέπασε μόνο τα όρια της κοινότητος του Καινούριου και έβρεξε, όπως όλοι οι κάτοικοι της χαρακτηριστικά ανέφεραν όσο ακριβώς χρειαζόταν.
Οι γηραιότεροι ακόμη και σήμερα θυμούνται τις αφηγήσεις προγόνων τους που έζησαν με δάκρυα στα μάτια το θαύμα και πολλοί από αυτούς έχουν να αφηγηθούν ένα προσωπικό τους θαύμα. Μια Θεία παρέμβαση από την πολυαγαπημένη τους Μάνα την Βλοχαίτισσα.
- Μονή Λιγοβιτσίου
Πάνω από το χωριό Όχθια με θέα την λίμνη Οζερός είναι κτισμένο το μοναστήρι του Λιγοβιτσίου αφιερωμένο στη Κοίμηση της Θεοτόκου. Το 1821 χρησιμοποιήθηκε ως στρατηγείο του Καραϊσκάκη και του Μαυροκορδάτου. Επί Όθωνος είχε την ίδια τύχη των άλλων μοναστηριών. Σήμερα το μοναστήρι λειτουργεί με 10 μοναχές και έχει μεγάλη επισκεψιμότητα.
- Η Παναγια της Ιεράς μονής των Ρέθων Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας.
Η Ι.Μ. Αρέθα (ή “Τα Ρέθα” για τους ντόπιους) είναι το ιερότερο προσκύνημα της ευρύτερης περιοχής του Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας με τεράστια ιστορική και πνευματική προσφορά.Εκεί υπάρχει η εικόνα της Παναγίας της Αρεθιώτισσας (“Η Κυρία του Βάλτου”) θεωρείται θαυματουργή και αποτελεί την πιο δυνατή έλξη για τους πολυάριθμους προσκυνητές και επισκέπτες της Μονής.
Σύμφωνα με την καταγραφή του Σωφρονίου Παπακυριακού, ο θρύλος αναφέρει τα εξής: «..Ποιμήν τις εις το εκεί δάσος έβλεπε φώς και ερευνήσας εύρε την εικόνα της Θεοτόκου. Όθεν αποφασίσθη η ίδρυσις της Μονής. Χρήμα όμως προς ανέγερσιν ταύτης δεν υπήρχεν. Και τούτο δια θαύματος εξευρέθη. Η Παράδοσις λέγει ότι τρείς ημίονοι φορτωμένοι με χρυσόν εξαπελύθησαν υπό αγνώστου ευσεβούς. Κ μία τούτων μετέβη και έστη εις τόπον όπου ιδρύθη η μονή του Αρέθα, η δεύτερη εις τον Άγιον Θωμά Εμπεσού Αιτ/νίας και η Τρίτη εις το Δρυμονάριον της Φλωριάδος (Αιτ/νίας) και ούτως κατά τους αυτούς χρόνους ιδρύθησαν καθι αι ενλόγω τρείς Μοναί.
- Παναγία η Λεσινιώτισσα
Στον σημερινό κάμπο του Λεσινίου υπήρχε μια μεγάλη λίμνη η Κυνία που ονομάστηκε έτσι από έναν λόφο που έμοιαζε με δόντι τον Κύνιο και εισχωρούσε στα νερά της. Δυτικά του λόφου υπήρχε ένα νησάκι συνολικής έκτασης 600 στρεμμάτων και με υψόμετρο 50 μέτρων όπου στην αρχαιότητα φέρεται ότι ήταν ο προμαχώνας των Οινιάδων, ήταν οχυρωμένο και γνωστό ως Νάσος που στην Δωρική γλωσσά σημαίνει Νήσος. Σ’ αυτό το νησάκι εύρισκαν καταφύγιο κάθε είδους κατατρεγμένοι την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Μια ομάδα κατατρεγμένων Λεσινιωτών από τον Τούρκο έπαρχο της περιοχής που έδρευε τότε στη Γούρια, το καλοκαίρι του 1553, ενώ είχαν γείρει να κοιμηθούν κάτω από μια αγριελιά, αντίκρισαν στον ορίζοντα ένα παράξενο φωτεινό σύννεφο που τους πλησίαζε. Ήταν βράδυ 22 Αυγούστου ξημερώνοντας 23 και το σύννεφο ήρθε και στάθηκε στην κορυφή της αγριελιάς. Οι σαστισμένοι χωρικοί πανικόβλητοι κοιτάζουν στην κορυφή του δένδρου και μένουν άφωνοι από την θεια όψη της θεομήτορος που κρατούσε στην αγκαλιά της το θειο βρέφος!!!
Όλο το βράδυ ξαγρύπνησαν σταυροκοπούμενοι και προσευχόμενοι. Το ξημέρωμα αντικρίζουν την εικόνα της Παναγίας στα φύλλα της αγριελιάς.
Από κείνη τη βραδιά η αγρυπνία γίνεται κάθε χρόνο στον χώρο που εμφανίστηκε η Παναγία όπου σήμερα υπάρχει περίβλεπτος Ιερά Μονή και το βράδυ της 22ης Αυγούστου γίνεται θρησκευτική πανήγυρις. Με το που βρίσκουν την εικόνα της Θεοτόκου οι χριστιανοί χωρικοί τη μεταφέρουν στην εκκλησία του χωριού τους “Εισόδια της Θεοτόκου” που εκείνη την εποχή ήταν μετόχι του Πανάγιου Τάφου και σώζεται έως σήμερα ως βυζαντινό μνημείο απείρου κάλους. Μάταια όμως διότι με το ξημέρωμα η εικόνα εμφανιζόταν στο νησάκι που είχε διαλέξει ως κατοικία της. Οι κάτοικοι του χωριού έφτιαξαν στην αρχή ένα εικονοστάσι και γύρω στο 1595 στις 11 Οκτώβρη έχτισαν στη θέση της αγριελιάς την πρώτη εκκλησία.
- Ιερά Μονή Εισοδίων Θεοτόκου Μυρτιάς
Στη μέση περίπου του παραλιμνίου δρόμου πού συνδέει το Αγρίνιο με το Θέρμο, βρίσκεται το μοναστήρι της Μυρτιάς. Είναι ένα πολύ σπουδαίο βυζαντινό μνημείο με ιστορία 1000 χρόνων, ένα ονομαστό, ιστορικό και καλλιτεχνικό κέντρο της περιοχής. Ονομάζεται Μυρτιά από γειτνίασή της με την ομώνυμη κοινότητα. Είναι χτισμένο σε μαγευτική τοποθεσία με θέα στη λίμνη Τριχωνίδα.
Στην «Ιερά Διήγηση» της μονής του Προυσού, αναφέρεται ότι στο μοναστήρι της Μυρτιάς «εχρημάτισαν ποτέ άνδρες πεπαιδευμένοι και εις την αρετήν περιβόητοι».
Η επιγραφή του 1491 αναφέρεται στη μνήμη «της Υπεραγίας Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας της Φανερωμένης», αλλά είναι γνωστό και ως «μοναστήρι της Μυρτιάς».
Στη μονή εγκαταβίωσε για λίγο ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Τα κτίσματα της Μονής καταστράφηκαν από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής το 1943, διασώθηκε όμως το Καθολικό της που ορθώνεται στο κέντρο της αυλής αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου. Η αγιογράφησή του καλύπτει τη μεταβυζαντινή ζωγραφική τέχνη με παρουσία όλων των σχολών: Κρητική, Ηπειρωτική και λαϊκή τεχνοτροπία του 17ου και 18ου αιώνα. Ο Ναός είναι γεμάτος με τοιχογραφίες του 12ου και αρχών 13ου αιώνα. Η αγιογράφηση του κυρίως Ναού έγινε το 1539.
Στην εποχή της τουρκοκρατίας ήταν κέντρο παιδείας. Στα διασωθέντα Κειμήλια της Μονής είναι η Θεοτόκος η οδηγήτρια και η Κοίμηση της Θεοτόκου (τέμπερες σε στοκαρισμένο πανί σε ξύλο), ο επιτάφιος, ιερά σκεύη και ιδιαίτερης τεχνοτροπίας εικόνες αγίων.
- Αμπελακιώτισσα Ναύπακτος
Η ιερά μονή της Κοίμησης της Θεοτόκου είναι πάνω από το Κοζίτσα (Αμπελακιώτισσα). Βρίσκεται μέσα σε λόφους της ΝΑ ελατόφυτης πλαγιάς της κορυφογραμμής Αηλιάς συγκροτήματος του Αρδίνι και απέναντι του Όρους Τσεκούρι. Η μονή ιδρύθηκε το 1456 όπως δηλώνει η πλάκα που είναι πάνω της πόρτας της μονής επί ηγουμένου Θεοφίλου. Σε αυτή βρίσκεται η αγία εικόνα της Θεοτόκου έργο του ευαγγελιστή Λουκά η οποία πρώτα ανήκε στο ναό της Αμπελακιώτισσας κατόπιν ρίχτηκε στον Πηνειό ποταμό από τους Τούρκους και κάτω από υπερφυσικές συνθήκες βρέθηκε την 15/8/1455 μέσα στα κλαδιά μιας γέρικης βελανιδιάς στον περίβολο του μοναστηριού που ήταν τότε δασόφυτο.
- Παναγία Παναξιώτισσα-Ναύπακτος
Η Παναξιώτισσα αποτελεί καθολικό βυζαντινού μοναστηριού. Ο Α. Ορλάνδος το χρονολογεί στο τέλος του 10ου αιώνα και με βάση μορφολογικά στοιχεία του ναού (τριμερής νάρθηκας, επιμελημένη τοιχοποιϊα, διάκοσμος τρούλου, αναλογίες παραθύρου της κεντρικής αψίδας) ενισχύεται η χρονολόγησή του στην τελευταία εικοσιπενταετία του 10ου αιώνα. Σε πρόσφατη έρευνα στον περιβάλλοντα χώρο του ναού καταγράφηκαν 13 γλυπτά μέλη που χρονολογικά ανάγονται στην Παλαιοχριστιανική περίοδο και υποδεικνύουν ύπαρξη παλαιοχριστιανικής Βασιλικής.
Η Παναξιώτισσα ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο και ειδικότερα στους λεγόμενους “ελλαδικούς μεταβατικούς”. Η λιθοδομή του αποτελείται από πελεκημένους ασβεστόλιθους με παρεμβολή πλίνθων. Ο τρούλος του, ψηλός και ραδινός, έχει περίτεχνη κεραμοπλαστική διακόσμηση. Εσωτερικά σώζονται περιορισμένα ίχνη τοιχογραφιών. Έχει τρεις εισόδους στο νάρθηκα και λιγοστά παράθυρα.
Η Παναξιώτισσα σήμερα αποτελεί ένα από τα αξιοθέατα της περιοχής Ναυπακτίας
- Ιερά Μονή Κατερινούς
Το Ιστορικό Μοναστήρι της Κατερινούς (Γεννέσεως της Θεοτόκου) βρίσκεται στην βορεινή πλαγιά του Αρακύνθου, μέσα σε πυκνόφυτη περιοχή, τρία χιλιόμετρα νότια από το χωριό Γαβαλού, στην περιοχή Μακρυνεία του Νομού Αιτωλοακαρνανίας. Το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στην Παναγία και συνδέεται με ουράνια αποκάλυψη.
Η ονομασία Κατερινού δηλώνει τοπωνυμία, παράδοση αναφέρει ότι κάποια βοσκοπούλα ονόματι Κατερίνα που ζούσε εκεί στα χρόνια της σκλαβιάς, έβλεπε την Παναγία και άκουγε θεϊκή φωνή που της έλεγε να χτίσει το μοναστήρι, να βοηθήσει τους σκλαβωμένους και να αγωνιστεί για το λυτρωμό του γένους. Η Κατερίνα στο σημείο που έβλεπε την Παναγία έκτισε εικονοστάσι, αργότερα περί το 1100 στο ίδιο σημείο ανοικοδομήθηκε το μοναστήρι. Δυστυχώς για τους πρώτους αιώνες του Μοναστηριού δεν υπάρχουν πληροφορίες.
Το μοναστήρι έχει διώροφα κελιά που είναι χτισμένα στη βορειοδυτική πλευρά σχηματίζοντας καμαροσκέπαστη στοά προς το μέρος της αυλής. Η κεραμοσκέπαστη στέγη το 1968 αντικαταστάθηκε με τσιμεντένια. Στη μέση της δυτικής πλευράς υπάρχει ένας υπεραιωνόβιος πλάτανος και δίπλα του παλιά βρύση με τρεχούμενο νερό. Στο κέντρο της μονής βρίσκεται το καθολικό. Εκεί πριν 200 χρόνια υψωνόταν τρίκλινη πέτρινη βασιλική με εγκάρσιο κλίτος, το 1979 κατεδαφίστηκε και στην θέση της χτίστηκε τσιμεντένια βασιλική με υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος.
Η μαρτυρία ανοικοδομήσεως του μοναστηριού προέρχεται από εντοιχισμένη κεραμίδα με την επιγραφή Γέννησης της Θεοτόκου 1760. Το καθολικό αυτό είχε ανεγερθεί το 1770 πάνω στα ερείπια παλαιότερου ναού. Από τις εικόνες που σώζονται ξεχωρίζει η ένθρονη Θεοτόκος στον τύπο της οδηγήτριας, κρατεί το Χριστό στην αγκαλιά της και περιβάλλεται από δυο αγγέλους και απο τέσσερις προφήτες που κρατούν ειλατάρια. Στο επάνω μέρος της εικόνας αναγράφεται παντάνασσα και στο κάτω μέρος επιγραφή 1865 Μαρτίου 26, χειρ.Ιω.Ζωγράφου, δια συνδρομής Αγαθάγγελου Ιερομονάχου της μονής Κατερινούς.
Το μοναστήρι παλαιότερα είχε σπουδαία βιβλιοθήκη. Ανάμεσα στα βιβλία αναφέρονται Ευαγγέλιο του 1686 που εκδόθηκε από τον Ν. Γλυκύ στην Βενετία αφιερωμένο στον μητροπολίτη Φιλαδέλφειας Μελέτιο Τυπάλδο και βιβλίο επιγραφόμενο Μέλισσα που τυπώθηκε από τον ίδιο εκδότη στη Βενετία το 1680.
Το μοναστήρι της Κατερινούς δια μέσω των αιώνων υπήρξε κέντρο θρησκευτικό, εθνικό, κοινωνικό και μορφωτικό. Ανέπτυξε πλούσια φιλανθρωπική, επαναστατική, οικονομική και πνευματική δραστηριότητα. Εδώ έγινε η μύηση και η ορκωμοσία του Μακρή στη Φιλική Εταιρεία. Εδώ γινόταν οι εθνοσυνάξεις των Κλεφταρματωλών όπου ορκίζοντο για Ελευθερία ή Θάνατο. Σε καιρούς εσχάτης πενίας και δυστυχίας το Μοναστήρι της Κατερινούς τάιζε πεινασμένους, έκρυβε κυνηγημένους, περιέθαλπε λαβωμένους. Σε καιρούς γενικής αμάθειας και αγραμματοσύνης μάθαινε στα σκλαβωμένα ελληνόπουλα γράμματα στο κρυφό σχολειό που λειτουργούσε στο μοναστήρι. Είχε μεγάλη κτηματική περιουσία την οποία παραχώρησε δωρεάν για να χτισθούν κοινωφελή ιδρύματα, όπως το Γυμνάσιο της Γαβαλούς, το Νοσοκομείο, το Ειρηνοδικείο, η Αστυνομία και ο Συνεταιρισμός. Πολλά οικόπεδα και χωράφια της Μονής μοιράστηκαν δωρεάν σε ακτήμονες.
Το μοναστήρι εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου, ημέρα Γεννεσίου της Θεοτόκου. Όλοι οι Μακρύνειοι αλλά και κάτοικοι γειτονικών περιοχών κατά το διήμερο της πανηγύρεως προστρέχουν να προσκυνήσουν την θαυματουργό εικόνα της Παναγίας άλλοι διανύοντας την απόσταση από Γαβαλού με τα πόδια και άλλοι με ζώα για να ζητήσουν την βοήθεια της Υπεραγίας Θεοτόκου και να πάρουν την χάρη της. Επί οκταήμερου από 8 έως 15 Σεπτέμβρη κάθε χρόνο προς τιμή της Παναγίας στο χωριό Γαβαλού πραγματοποιείται εμποροπανήγυρις.
Σήμερα το μοναστήρι είναι γυναικείο και ενεργό, διακονείται από την μοναχή Πορφυρία και μια δόκιμη. Με απερίγραπτο ζήλο οι δυο τους και με την αμέριστη υποστήριξη των χωριανών της περιοχής υπηρετούν την Παναγία. Ταπεινά διατηρούν την άσβηστη Ορθόδοξη πίστη, διαφυλάττουν τους ανεκτίμητους θησαυρούς του πνεύματος, ενδυναμώνουν ψυχικά τον πιστό που προστρέχει εκεί για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής.
Με την χάρη και με την βοήθεια της Παναγίας μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα έχει επιτευχθεί σημαντική αναβάθμιση της μονής. Οι ανάγκες του μοναστηριού είναι μεγάλες με πρώτιστη την αντικατάσταση της στέγης η οποία λόγω της αρχικής ελλιπούς κατασκευής σε συνδυασμό με την μη σωστή συντήρηση της λόγω ελλείψεως των απαιτούμενων κονδυλίων έχει καταστραφεί. Χρήζει η άμεση αντικατάσταση της για την προστασία των διαμενουσών μοναζουσών αλλά και των επισκεπτών της μονής. Για την επίτευξη του στόχου αυτού επιθυμούμε να εκφράσουμε το θεάρεστο αίτημα για την οικονομική βοήθεια όλων των εν Χριστώ αδελφών, στα πλαίσια της ενάσκησης της φιλανθρωπίας και της πνευματικής δραστηριότητας τους.
Μοναστηράκι: ΠΑΝΑΓΙΑ ΒΡΟΧΟΤΙΝΗ
Πάνω από χωριό Μοναστηράκι, σε απόσταση τριών χιλιομέτρων περίπου, ανάμεσα στις κορφές “Περγαντί” και “Βοιδιανό” και σε υψόμετρο 665 μέτρα βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας Βροχότινου. Είναι άγνωστο πότε ιδρύθηκε. Πάντως η ίδρυσή του πρέπει να έγινε στα χρόνια της τουρκοκρατίας κατά πάσα πιθανότητα από τους κλέφτες, οι οποίοι τότε έκτιζαν μοναστήρια και εκκλησίες στα απρόσιτα μέρη που σύχναζαν.
Είναι αφιερωμένο στη Κοίμηση της Θεοτόκου και εορτάζει στις 15 Αυγούστου.
- Αιτωλικό: Παναγιά η Παζαρίτισσα
Η Παναγιά η Παζαρίτισσα είναι από τα πλέον αγαπημένα προσκυνήματα της περιοχής μας. Είναι το «σημείο κατατεθέν» της ιστορικής πολιτείας του Αιτωλικού, ακοίμητος φρουρός αυτής αλλά και των κατοίκων της. Είναι αποδεδειγμένα ένας χώρος ευλογημένος, που διανοίγει ευλαβικά στους προσερχόμενους να την προσκυνήσουν πιστούς τα πνευματικά αισθητήριά τους και τους καθοδηγεί, ώστε να αντιλαμβάνονται τις θείες και ουράνιες αλήθειες! Παρέχει την ευκαιρία σ’αυτούς να κραταιώνεται η πίστη τους αλλά και να ελπίζουν σε θέματα της καθημερινότητας, που τους απασχολούν.
Ο Ιερός Ναός της Παναγίας, λοιπόν, που η ιστορία του κουβαλάει μνήμες από πολύ παλιά, ανθεκτικός στο χρόνο, δεσπόζει στο «παζάρι», στο κέντρο, δηλ. της πόλης του Αιτωλικού, ενώ μπαίνοντας μέσα σ’αυτόν νιώθεις την ψυχή σου να τυλίγεται από τη χάρη της Μεγαλόχαρης!.
Και όπως τα χρόνια περνούν και κάποιες μνήμες ίσως σβήνουν, είναι βεβαιωμένο πως τα παντός είδους μνημεία παραμένουν στη θέση τους, μάρτυρες του παρελθόντος. Και το παρόν ιστορικό και θρησκευτικό μνημείο, μαρτυρεί και περιγράφει τη δική του ιστορία…
Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο πως, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και του απελευθερωτικού Αγώνα των Ελλήνων, στον ιερό αυτό χώρο του Ναού γίνονταν συνελεύσεις των στρατηγών της Δυτικής Ελλάδας, ενώ, τον Απρίλη του 1824 εκεί, έγινε και η δίκη του Στρατηγού Γεωργίου Καραϊσκάκη.
Ο Ναός αντέχοντας στη φθορά του χρόνου που περνούσε, καταστράφηκε δυστυχώς από τους σεισμούς του 1965, κατεδαφίστηκε και ξανααναγέρθηκε στον ίδιο χώρο, ενώ με θαυματουργικό τρόπο διασώθηκαν τα ιερά κειμήλιά του, όπου και διαφυλάσσονται σήμερα εκεί και συντηρούνται.
Και ποια είναι αυτά; Η θαυματουργή εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου, το ξυλόγλυπτο τέμπλο της Εκκλησίας και ο Ιερός Επιτάφιος.
Ανεκτιμήτου ιστορικής, καλλιτεχνικής, αρχαιολογικής και θρησκευτικής αξίας είναι ο Επιτάφιος του Ναού,έργο του 12ου αι., που φέρεται από την παράδοση να έχει κεντηθεί από τρεις παρθένες, με χρυσά και μεταλλικά και μεταξωτά νήματα, διαφόρων αποχρώσεων, και οι οποίες παρθένες, αμέσως αφού τον τελείωσαν το κέντημά του, πέθαναν.
Στο κέντρο του Επιταφίου δεσπόζουνοι μορφές του Ιησού, της Υπεραγίας Θεοτόκου, των Μυροφόρων, του Νικόδημου., του Ευαγγελιστή Ιωάννη, και μορφές Αγγέλων χρυσοποίκιλτες, καθώς και των τεσσάρων Ευαγγελιστών στα άκρα, των προφητών και Εξαπτέρυγων.
Πώς βρέθηκε όμως ο θαυμαστός αυτός Επιτάφιος στο συγκεκριμένο Ναό;
Κατά το έτος 1183 μ.Χ., αυτοκράτορας Κων/πόλεως ήταν ο Ανδρόνικος. Εκείνη την εποχή, ο ανεψιός του, Άγγελος Κομνηνός κατηγορήθηκε ως ιερόσυλος, επειδή αφήρεσε από την τοπική Εκκλησία τρία ιερά κειμήλια, δυο εικόνες και έναν Επιτάφιο και όπως ήταν φυσικό, ο Κομνηνός, κυνηγημένος για την πράξη του αναγκάζεται να φύγει, ζητώντας σε άλλους τόπους προστασία. ΄Ετσι, καταφεύγει στην πόλη της Παραμυθιάς ζητώντας βοήθεια από το θείο του, που τότε ήταν ηγεμόνας του Κάρλελι.
Ύστερα από περιπέτειες ο Κομνηνός βρέθηκε στα Άγραφα, όπου από τον εκεί Μητροπολίτη χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος με το όνομα Ιννοκέντιος.
Καταδιώχτηκε όμως και από τους εκεί κλέφτες και αρματολούς της περιοχής όταν μαθεύτηκε ότι είναι ιερόσυλος, οπότε αναζητά καταφύγιο σε μοναστήρι του Θέρμου, για να βρεθεί στην περιοχή Χίλια Σπίτια, μεταξύ αρχαίας Καλυδώνας και Πλευρώνας, στην περιοχή του Μεσολογγίου,αφοριζόμενος και καταδιωκόμενος από τον Αρχιεπίσκοπο Ναυπακτίας, οπότε καταφεύγει στη Μακρυνεία, για να καταλήξει στην Έξω Χώρα του Ανατολικού (Αιτωλικού), στο σημερινό Κεφαλόβρυσο. Τότε, το Ανατολικόν δεν ήταν πόλη αλλά μικρό νησάκι (ανατολικά των Εχινάδων και ήταν ένα από αυτές), όπου κατοικούσαν ψαράδες.
Ενώ συνέβαιναν όλα αυτά, στην Κων/πολη, πέθανε ο Ανδρόνικος και οι φίλοι του Άγγελου Κομνηνού τον προσκάλεσαν εκεί, με σκοπό να τον στέψουν επόμενο αυτοκράτορα.
Ο Κομνηνός, αποδέχτηκε την πρότασή τους αλλά, πριν αναχωρήσει για τη Βασιλεύουσα, από ευγνωμοσύνη στους κατοίκους του Αιτωλικού, που του παραχώρησαν τόσον καιρό καταφύγιο, αποφάσισε να τους δωρήσει τις δυο Άγιες εικόνες που είχε μαζί του και τον Επιτάφιο, υπόγραψε δε και χρυσόβουλο, ώστε να παίρνει η Εκκλησία, όπου θα βρίσκονταν έκτοτε τα κειμήλια αυτά κάθε χρόνο 100 φλουριά βασιλικά για τα κεριά, το λάδι για τα καντήλια και τα επιδόματα των ιερέων, είπε μάλιστα ότι επιθυμεί η Εκκλησία, που θα χτιστεί, για να φυλάσσονται τα άγια αυτά κειμήλια, επιθυμεί να τιμάται στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Κι από τότε άρχισε η μεγάλη περιπέτεια των ιερών αυτών κειμηλίων, καθώς, ο έξαρχος Παραμυθιάς «άρπαξε» τον Επιτάφιο και τις δυο εικόνες από τους Αιτωλικιώτες, για τους επιστραφούν αργότερα, όταν αυτοί τα διεκδίκησαν και έκτοτε είναι κτήμα της Εκκλησίας της πόλης του Αιτωλικού.
Στα επαναστατικά χρόνια του 1821, ο Επιτάφιος βρισκόταν στην Εκκλησία της πόλης. Το έτος όμως 1825 αρπάχτηκε από κάποιον Τουρκοαιγύπτιοτου Κιουταχή, για να χρησιμοποιηθεί ως σέλα του αλόγου του. Καθώς όμως προσπάθησε αυτός να ανέβει στο άλογό του, αναφέρει η παράδοση ότι με τρόπο θαυματουργικό τινάχτηκε από αυτό και σκοτώθηκε.
Από τότε τα ίχνη του Επιταφίου χάθηκαν, για να ανακαλυφτεί στην Πρέβεζα μετά την απελευθέρωση στα χέρια κάποιου εμπίστου του Τουρκοαιγύπτιου που τον είχε αρπάξει.
Έγιναν τότε μεγάλες διαδικασίες, καταβλήθηκαν λίτρα από τη μεριά των Αιτωλικιωτών από εράνους που έγιναν μεταξύ των χριστιανών και από την εκποίηση των αναθημάτων της Ιερής Εικόνας της Θεοτόκου, οπότε ο Επιτάφιος μετά από τις μεγάλες περιπέτειές του παραδόθηκε και πάλι στον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου της πόλης του Αιτωλικού, όπου και παραμένει από τότε.
Ο Επιτάφιος, που αποτελεί και το καύχημα και το ανεκτίμητο κειμήλιο του Ιερού Ναού της Παναγιάς της Παζαρίτισσας, τίθεται προς προσκύνηση των πιστών την ημέρα της Μεγάλης Παρασκευής κάθε έτος, όπου συρρέουν χριστιανοί από όλη την Ελλάδα, που τυχαίνει να βρίσκονται στην περιοχή για τις εορτές του Πάσχα.
Παράδοση, ιστορικά επιβεβαιωμένη αναφέρει πως τον συγκεκριμένο Ναό επισκέφτηκαν και ο Λόρδος Βύρωνας όταν ζούσε στο Μεσολόγγι, στα 1824, με τον Μαυροκορδάτο και το Νέγρη, όπου στάθηκε «ασκεπής» και έκθαμβος μπροστά στο συγκεκριμένο καλλιτέχνημα, ενώ εξέφρασε το θαυμασμό του για το αριστούργημα που αντίκρισε μπροστά του.
Η Εικόνα της Παναγίας είναι κι αυτή το άλλο σημαντικό κειμήλιο του Άγγελου Κομνηνού, που δώρησε στην πόλη του Αιτωλικού, που λέγεται μάλιστα πως είναι έργο του Αποστόλου Λουκά. Οι πιστοί την έχουν επενδύσει με χρυσό, άπειρα δε είναι τα θαύματά της που διηγιούνται οι παλιότερο ντόπιοι.
- Στη Σφήνα Αγρινίου, ή Κυψέλη όπως είναι το σημερινό της όνομα, ο κόσμος τιμά την εορτή της Παναγίας με γλέντι ποντιακό.
Κάθε χρόνο έχει καθιερωθεί το βράδυ της Παναγίας να γίνεται μια εκδήλωση, ένα «πανοΰρ» όπως λέμε και στα ποντιακά.
Η ιστορία του χωριού
Πόντιοι πρόσφυγες από τις περιοχές Τιβάν και Κοτύλια Κερασούντος, ξεριζωμένοι μετά τη Γενοκτονία, κατέληξαν σε τούτη την περιοχή το 1923. Στην αρχή δημιούργησαν μια προσωρινή εγκατάσταση σε ένα σημείο λίγο πιο πέρα από το σημερινό χωριό, όπου έσπευσαν να ανεγείρουν την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Το 1929 οι πρόσφυγες, με τη βοήθεια του κράτους που τους παραχώρησε κατοικίες και κομμάτια γης, ξεκίνησαν από το μηδέν τη ζωή τους στη νέα τους πατρίδα και έφτιαξαν ένα νέο χωριό με το όνομα Σφήνα.
Υπάρχουν δύο εκδοχές για την ονομασία του χωριού. Η πρώτη λέει ότι πιθανόν το όνομα του χωριού να προήλθε από ένα βράχο που υπάρχει στο βουνό, εκεί δίπλα, το οποίο μοιάζει με σφήνα. Η δεύτερη λέει ότι προήλθε από το «σφήνωμα» των κατοίκων στην περιοχή. Πολλά χρόνια αργότερα, το 1986, το χωριό μετονομάστηκε σε Κυψέλη.
Το 2009 με ενέργειες του ιερέα του χωριού πατέρα Αναστάσιου έφθασε στο χωριό ακριβές αντίγραφο της ιερής εικόνας της Παναγίας Σουμελά. Την εικόνα υποδέχτηκε σύσσωμο το χωριό αλλά και πλήθος πιστών από τις γύρω περιοχές, μιας και ήταν πρωτοφανές το γεγονός αφού το ακριβές αντίγραφο της εικόνας είναι το μοναδικό στην ευρύτερη περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας αλλά και από τα λίγα παγκοσμίως.
Από τότε κάθε Δεκαπενταύγουστο τιμάται η Παναγία Σουμελά με Εσπερινό την παραμονή και θεία λειτουργία και περιφορά της εικόνας ανήμερα της Παναγίας. Η περιφορά γίνεται από ζιπκοφόρους νέους του χωριού.
